เมื่อเข้าสู่ยุคที่เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ ( Artificial Intelligence : AI) มีบทบาทสำคัญในชีวิตประจำวันและการทำงานของเรา “AI Literacy” หรือ “ความรู้เท่าทันปัญญาประดิษฐ์” จึงกลายเป็นทักษะที่จำเป็นสำหรับทุกคน แต่ AI Literacy คืออะไรกันแน่? และทำไมจึงมีความสำคัญ?
AI Literacy หมายถึง ทักษะความสามารถของมนุษย์ในการเข้าใจ ใช้งาน วิเคราะห์ และประเมินเทคโนโลยี AI ได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีวิจารณญาณ รวมถึงความเข้าใจถึงผลกระทบของ AI ต่อสังคมและจริยธรรม ซึ่งทักษะนี้ไม่ได้เป็นของอาชีพหรือตำแหน่งใดตำแหน่งหนึ่ง แต่เป็นสิ่งที่ทุกคนควรมีเพื่อดำรงชีวิตและทำงานในโลกที่ AI มีบทบาทมากขึ้นเรื่อยๆ
AI Literacy ประกอบด้วย
- ความเข้าใจพื้นฐาน AI ผู้มีทักษะ AI Literacy ต้องรู้ว่า AI คืออะไร ทำงานอย่างไร และมีข้อจำกัดอะไรบ้าง เข้าใจความแตกต่างระหว่าง AI, Machine Learning และ Deep Learning
- การใช้งาน AI การมี AI Literacy ทำให้ผู้ที่มีทักษะนี้สามารถใช้เครื่องมือและแอปพลิเคชัน AI ได้อย่างมีประสิทธิภาพในชีวิตประจำวันและการทำงาน เช่น การใช้ AI assistants, การใช้ AI ในการวิเคราะห์ข้อมูล หรือการใช้ AI ในการสร้างสรรค์งาน
- การประเมิน AI อย่างมีวิจารณญาณ ขณะเดียวกันผู้ที่มีทักษะ AI Literacy จะสามารถประเมินความน่าเชื่อถือของข้อมูลและผลลัพธ์ที่ได้จาก AI ตั้งคำถามและตรวจสอบอคติ (bias) ที่อาจเกิดขึ้นในระบบ AI
- จริยธรรมและผลกระทบจากการใช้ AI เนื่องจาก AI มีผลกระทบอย่างกว้างขวาง ทักษะ AI Literacy จะทำให้บุคคลนั้นตระหนักถึงประเด็นทางจริยธรรมและผลกระทบทางสังคมของ AI เช่น ความเป็นส่วนตัว, ความเหลื่อมล้ำ, และการเปลี่ยนแปลงในตลาดแรงงาน
- การสร้างสรรค์ AI ผู้ที่มีทักษะ AI Literacy จะสามารถใช้ AI เป็นเครื่องมือในการสร้างสรรค์และแก้ปัญหา ไม่ว่าจะเป็นการพัฒนานวัตกรรม, การออกแบบผลิตภัณฑ์, หรือการสร้างงานศิลปะ
ความสำคัญของ AI Literacy
- การตัดสินใจที่ดีขึ้น เมื่อเข้าใจ AI เราสามารถใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีนี้ในการตัดสินใจได้อย่างชาญฉลาด
- การปกป้องตนเอง ความรู้เท่าทัน AI ช่วยให้เราระมัดระวังในการใช้งานและปกป้องข้อมูลส่วนตัวได้ดีขึ้น
- โอกาสทางอาชีพ ทักษะด้าน AI เป็นที่ต้องการในตลาดแรงงานปัจจุบันและอนาคต
- การมีส่วนร่วมในสังคม เข้าใจผลกระทบของ AI ทำให้เราสามารถมีส่วนร่วมในการกำหนดนโยบายและทิศทางการพัฒนา AI ในสังคมได้
- การสร้างนวัตกรรม ความเข้าใจใน AI เปิดโอกาสให้เราสร้างสรรค์นวัตกรรมและแก้ปัญหาในรูปแบบใหม่ๆ
สำหรับประเทศไทย AI Literacy มีความสำคัญอย่างยิ่งในการทำให้ประเทศไทยก้าวข้ามกับดักของกลุ่มประเทศรายได้ปานกลาง การพัฒนาทักษะนี้จะช่วยให้คนไทยสามารถใช้ประโยชน์จาก AI ในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ตลอดจนรับมือกับความท้าทายที่อาจเกิดขึ้น เช่น การเปลี่ยนแปลงของตลาดแรงงาน หรือประเด็นทางจริยธรรมที่เกี่ยวข้องกับ AI
การพัฒนา AI Literacy ไม่ใช่เรื่องของการเรียนรู้ครั้งเดียวจบ แต่เป็นกระบวนการต่อเนื่องที่ต้องอาศัยการเรียนรู้ตลอดชีวิต เนื่องจากเทคโนโลยี AI มีการพัฒนาอย่างรวดเร็ว การติดตามความก้าวหน้าและผลกระทบของ AI อย่างสม่ำเสมอจึงเป็นสิ่งสำคัญ